Akciğer damar tıkanıklığı, tıbbi adıyla pulmoner emboli, akciğerlerdeki bir atardamarın pıhtı veya başka bir maddeyle tıkanması sonucu oluşan ciddi bir sağlık sorunudur. Genellikle bacaklardaki derin toplardamarlarda oluşan kan pıhtılarının akciğerlere taşınmasıyla gelişir. Daha nadiren ise yağ dokusu, tümör parçaları veya hava kabarcıkları gibi başka materyaller de emboliye yol açabilir.
Pulmoner emboli, akciğerlere kan akışını kısıtladığı için hayati tehlike oluşturur. Ancak erken tanı ve tedavi ile tamamen iyileşme mümkündür. Göğüs ağrısı, nefes darlığı ve kanlı öksürük en yaygın belirtiler arasındadır. Derin ven trombozu (DVT) gibi risk faktörlerinin kontrol altına alınması, bu tehlikeli durumu önlemeye yardımcı olur.
İçindekiler
- Pulmoner Emboli Nedir?
- Nedenleri
- Risk Faktörleri
- Belirtileri
- Tedavi Yöntemleri
- Tedavi Süresi
- Hastalar İçin Öneriler
Pulmoner Emboli Nedir?
Pulmoner emboli, akciğerlerdeki atardamarlardan birinin pıhtı ile tıkanması sonucu ortaya çıkar. Kalbin sağ karıncığından gelen oksijen açısından fakir kan, pulmoner arterler yoluyla akciğerlere taşınır. Bu pıhtı damar içindeki kan akışını engelleyerek akciğer dokusunda oksijen eksikliğine ve ciddi hasara yol açar. Tıkanan damarların beslediği akciğer loblarında enfarktüs gelişebilir.
Bu durum genellikle birden fazla pıhtıyla seyreder ve iyileşme süreci haftalar hatta aylar sürebilir.
Pulmoner Emboli Neden Olur?
Pulmoner emboli en sık olarak bacaklardaki derin toplardamarlarda (DVT) oluşan kan pıhtılarının kopup akciğer damarlarına taşınmasıyla meydana gelir. Nadiren başka maddeler de tıkanmaya yol açabilir:
- Uzun kemik kırıklarında yağ dokusu
- Tümör parçaları
- Hava kabarcıkları
- Amniyon sıvısı (gebelikte nadiren)
Risk Faktörleri
1. Tıbbi Geçmiş
- Geçmişte DVT veya pulmoner emboli öyküsü
- Ailede kan pıhtılaşması hastalıkları
2. Sağlık Durumları
- Kalp hastalıkları: Özellikle kalp yetmezliği
- Kanser: Pankreas, akciğer, yumurtalık gibi türler
- Kemoterapi: Pıhtılaşma riskini artırır
- Cerrahi operasyonlar: Büyük ameliyatlardan sonra sık görülür
3. Uzun Süreli Hareketsizlik
- Ameliyat sonrası uzun yatak istirahati
- Uzun uçak veya araba yolculukları
4. Diğer Faktörler
- Sigara: Pıhtılaşma riskini artırır
- Obezite
- Östrojen kullanımı: Doğum kontrol hapları, hormon tedavisi
- Gebelik: Bebeğin basısı nedeniyle kan akımı yavaşlar
Belirtiler
Belirtiler, pıhtının büyüklüğüne ve hastanın genel sağlık durumuna göre değişir:
- Ani başlayan nefes darlığı
- Göğüs ağrısı: Özellikle nefes alırken veya öksürürken artar
- Kanlı öksürük
- Sırt ağrısı
- Baş dönmesi, bayılma
- Hızlı ve düzensiz kalp atımı
- Mavi dudak ve tırnaklar
Eşlik edebilecek diğer belirtiler:
- Baldırda ağrı, şişlik, kızarıklık (DVT belirtisi)
- Ateş
- Ciltte nemlilik ve solukluk
Acil durum: Nefes darlığı, göğüs ağrısı veya kanlı balgamla birlikte öksürük gibi belirtiler varsa derhal acil servise başvurulmalıdır.
Tedavi
1. İlaç Tedavisi
- Antikoagülan (kan sulandırıcı) ilaçlar ilk adımdır.
- İğne formunda başlanan tedavi, ardından oral tabletlerle devam eder.
- Tedavi süresi genellikle 3–6 ay arasındadır.
2. Gelişmiş Müdahaleler
- Nadir durumlarda damar içi pıhtı eritici ilaçlar (trombolitik tedavi) uygulanabilir.
- Çok büyük pıhtılarda veya hayati tehlike durumlarında cerrahi müdahale gerekebilir.
Tedavi Süresi
Tedavi süresi hastanın risk faktörlerine göre değişir:
- İlk kez gelişen embolide: 3–6 ay
- Daha önce emboli geçirmiş kişilerde: uzun süreli veya ömür boyu
- Kanser gibi risk faktörleri devam ediyorsa: risk ortadan kalkana dek
Pulmoner Emboli Geçirenler Nelere Dikkat Etmeli?
1. Kan Sulandırıcı İlaç Kullanımı
- Doktorun belirttiği doz ve süreye tam uyum
- K vitamini açısından zengin besinlerden (yeşil yapraklı sebzeler, karaciğer, balık vb.) uzak durulmalı
- Kan testleriyle takip edilmeli
2. Yaşam Tarzı Değişiklikleri
- Sigara bırakılmalı
- Fazla kilolar verilmeli
- Uzun süre hareketsiz kalmaktan kaçınılmalı
- Gerekirse kompresyon çorabı kullanılmalı
3. Egzersiz
- Hafif yürüyüş ve solunum egzersizleri önerilir
- Fiziksel aktivite yavaş ve kontrollü artırılmalı